Echo Darłowa
140 lat handlowego portu w Darłowie
W słowiańskim Darłowie przy ujściu rzeki Wieprzy do Bałtyku już we wczesnym średniowieczu w IX wieku istniał ośrodek handlowo - portowy przy kasztelańskim grodzie Dirlow. Z tego samego okresu, co potwierdzają wykopaliska archeologiczne jest również gród w Kopaniu, położony nad jeziorem o tej samej nazwie. Obydwa grody były połączone pierwotnie zalewem, a później żeglowną rzeką Lutową o długości ok. 4 km, biegnącą równolegle do brzegu morskiego. O szerokiej wymianie handlowej dawnych mieszkańców Darłowa świadczy m.in. zakopany tu około roku 1046 skarb 118 srebrnych monet: arabskich, duńskich, angielskich, czeskich, węgierskich i denarów krzyżowych oraz znaleziska dwóch trzewików z pochwy mieczy pochodzących z X wieku.
Trzej bracia Święcowie: Piotr z Nowego, Jaśko ze Sławska i Wawrzyniec z Darłowa 21 maja 1312 r. przenieśli miasto Darłowo i jego port na korzystniejsze prawo lubeckie. Zwolnili kupców z cła w porcie i od żeglugi po rzece Wieprzy. Zarówno przed jak i w roku 1312 darłowski port należał, do Święców i był bardzo ważnym źródłem ich dochodów. Od momentu nowej lokacji miasta w porcie obowiązywały lubeckie taryfy celne i regulaminy portowe. Nad przestrzeganiem prawa w porcie czuwał wójt powoływany przez Święców i w ich imieniu sprawował tam portowe sądownictwo. W dniu 9 lutego 1418 roku rady miejskie Darłowa i Kołobrzegu podpisały traktat handlowy o zniesieniu wszelkich ceł dla kupców obydwu miast, co przyczyniło się do rozwoju handlu. Od roku 1361 za pośrednictwem Kołobrzegu Darłowo zostało członkiem związku miast hanzeatyckich. Samodzielnym członkiem Hanzy zostało w roku 1379.
Handel morski Darłowa w XIV i XV wieku sięgał na wschód po Rygę i Finlandię, na zachód przez Lubekę do Norwegii, Szwecji, Anglii, Szkocji, Niderlandów po Hiszpanię. Ze starych rejestrów portowych dowiadujemy się, że wywożono przede wszystkim ziarno i ryby (łososie, dorsze i śledzie), darłowskie płótno, miejscowe tkaniny, cegły, kafle, towary kramarskie, sery, owoce, mąkę, kasze jaglaną, musztardę, cebulę, piwo, a od początków XVIII stulecia gęsi szpikowane i wędzone, świńskie głowy, serdelki i inne wyroby mięsne. Przywożono sól lüneburską z Lubeki, żelazo i miedź ze Szwecji, popielice, skóry i wyroby drewniane (deski i wiadra) ze Szwecji, z Finlandii żywe bydło, konie, woły, owce i świnie oraz masło z Danii i Szwecji. Poza tym w mniejszych ilościach przywożono: wino, piwo, miód z Gdańska, Stralsundu, Kołobrzegu, Rostoku, płótno z Holandii, dalej zbroje, wapno, kamienie szlifierskie, potaż, tran, łój, smołę, wosk, konopie, mydło, len, papier, szkło, figi i jabłka.
Od roku 1840 port w Darłowie podlegał pod państwo. Zniesienie opłat celnych w Sundzie w 1857 r. ustanowionych jeszcze przez króla Eryka Pomorskiego zachęciło kupców do żeglugi na wodach poza Bałtykiem.
Z Darłowa wówczas wywożono: zboże, ziemniaki, drewno, płótno, spirytus, szkło, a przywożono: węgiel, towary kolonialne, wyroby żelazne, materiały budowlane, złom żelazny, sól glauberską i wapień. Ponadto wywożono do Danii wyroby lniane o wartości 100 - 150 tysięcy talarów, a koszalińscy kupcy sprowadzali potrzebne im towary przez port w Darłowie.
Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XIX wieku był szczytowym okresem rozwoju floty darłowskiej. We właściwy sposób wykorzystała ona międzynarodową koniunkturę szczególnie na handel dalekomorski. Flota Darłowa w roku 1865 była o ponad 20 procent większa od kołobrzeskiej i o ponad 60 procent większa od Usteckiej. W roku 1872 te różnice jeszcze polepszyły się na korzyść Darłowa. Żaglowa flota darłowska była o ponad 85 procent większa o kołobrzeskiej i ponad czterokrotnie większa od usteckiej. Ta różnica wynikała z ilości dalekomorskich statków o dużych pojemnościach. W roku 1872 średnia pojemność darłowskich statków dalekomorskich wynosiła 195,8 łasztów, kołobrzeskich - 141,2 łasztów i usteckich - 151,7 łasztów. W roku 1872 darłowscy kupcy posiadali 43 statki o łącznej pojemności 6002 łaszty. W tym samym czasie Kołobrzeg miał ich 33 o łącznej pojemności 3242 laszty, a Ustka jedynie 25 żaglowców o pojemności 1448 lasztów. Łaszt był dawną jednostką miary objętości dla towarów sypkich, głównie zboża, stosowaną od XIV do XIX wieku w portach nadbałtyckich. Liczyła 3000-3840 litrów (dm3). Łaszt dzielił się na 30 korców lub 60 szefli.
W latach siedemdziesiątych XIX wieku przystąpiono do rozbudowy portu w oparciu o projekt Weinreicha. Budowę nowego awanportu zrealizowano w latach 1873-1883. Nowe falochrony znacznie dalej wychodziły w morze: zachodni na 520 m i wschodni na 275 m. Rozbudowę portu umożliwiła ściągnięta z Francji po przegranej przez nią wojnie w 1870 r. kontrybucja. Gdy 1 października 1878 uruchomiono kolej pomiędzy Darłowem, a Sławnem uwzględniono ten fakt w rozbudowie portu. Ostatecznie w okresie od sierpnia 1877 do 15 listopada 1879 wybudowano port wewnętrzny, doprowadzono do niego kolei i pogłębiono tor wodny do 4 m. Basen wewnętrzny miał 195 m długości i szerokość 45 m. Prawie 3 kilometrowa odległość basenu handlowego od wejścia do portu spowodowała, że statki nie były narażone na falowanie. Po budowie basenu do przeładunków handlowych w 1887 r. do Darłowa weszło 164 statki o łącznej pojemności 24.039 m3 i wyszło 167 o pojemności 21.657 m3. Niewątpliwie budowa portu handlowego z dostępem do kolei i szosy przyczyniła się do znacznego ożywienia życia gospodarczego w tym rejonie miasta. Dobrze przemyślana inwestycja portowa mimo upływu 140 lat umożliwia przeładunki towarów w ilości ponad 300 tysięcy ton rocznie.
Połączenie portu wewnętrznego z miastem zapewniał stalowy most o rozpiętości 36 m zbudowany w 1878 r., wysadzony przez Niemców w roku 1945. W latach 1873 -1879 r. na rozbudowę portu wydano 4.181.567 marek, w tym ponad połowę na budowę samego awanportu. Następnie w roku 1885 ukończono budynek pilotów ze światłem nawigacyjnym, usytuowany u nasady wschodniego falochronu.
Na okoliczność 140-lecia budowy portu handlowego miasto i Zarząd Portu Morskiego Darłowa wydały okolicznościowy okrągły medal zaprojektowany przez Daniela Frącza z biura promocji miasta Darłowa. Na awersie znajduje się statek kontenerowy z kotwicą oraz z lewej sylwetka wieży Latarni Morskiej i z prawej koło sterowe oraz napisy, u góry 140 lat współczesnego portu handlowego w Darłowie i niżej daty 1879-2019. Na rewersie herb miasta Darłowa i napis w półwieńcu Królewskie Miasto Darłowo.
L. Walkiewicz
Darłowo, ED 5/2019
