Echo Darłowa
WIELKI JUBILEUSZ POWSZECHNEJ SPÓŁDZILENI SPOŻYWCÓW „KOTWICA” W DARŁOWIE 1947 – 2007
Dzisiejsze spotkanie ma charakter szczególny a zarazem uroczysty. Jubileusz naszej Spółdzielni stanowi dla jej członków i pracowników doniosłe wydarzenie.
Obchody rocznicowe wywołują w nas myślenie retrospekcyjne, pozwalają na rzut oka w przeszłość zatrzymać się na chwilę aby ocenić przebytą drogę, z dystansu lepiej i obiektywniej można podsumować miniony okres.
Lata 1947-2007 stanowią dla spółdzielców PSS” Kotwica” w Darłowie ogromne bogactwo doświadczeń. Dorobek spółdzielni to wynik ofiarnej pracy pokoleń pracowników i wspierających ich członków spółdzielni ; na rzecz umacniania i rozwoju naszych spółdzielczych placówek.
Spółdzielnia nasza przez 60 lat dobrze służyła i w dalszym ciągu obsługuje mieszkańców naszego miasta i okolic a także licznie odwiedzających nas turystów zaopatrując w artykuły nie tylko pierwszej potrzeby.
Przynależność do spółdzielni i praca w jej placówkach są powodem do satysfakcji a nawet dumy.
Ruch spółdzielczy ma długą historię. Spółdzielczość służyła szlachetnym celom, niosła pomoc ludziom znajdującym się w potrzebie życiowej. W ciągu lat swego istnienia wypracowała różne formy i ciekawe tradycje swego działania.
Spółdzielczość to ruch społeczno-gospodarczy powstały w poł. XIX w. w krajach zachodniej Europy /Anglia, Francja/, początkowo skupiał robotników a następnie chłopów i drobnomieszczaństwo chroniąc swych członków przed kapitalistycznym wyzyskiem. Inicjatywy organizowania spółdzielni wychodziły od organizacji socjalistycznych i chrześcijańskich.
W 1895 roku powstał Międzynarodowy Związek Spółdzielczości z siedzibą w Londynie.
Na ziemiach polskich prekursorem spółdzielczości był Stanisław Staszic. Spółdzielczość organizowała się we wszystkich trzech zaborach. Wytworzyły się różne typy spółdzielni: spożywców, rolnicze, mleczarskie, wytwórczo-produkcyjne, a w okresie międzywojennym także mieszkaniowe.
W okresie Polski Ludowej charakter ruchu spółdzielczego został poważnie wypaczony i przez państwo socjalistyczne ograniczony. Samodzielność i samorządność miała często charakter fasadowy a liczne wynaturzenia nie odbyły się bez wpływu na charaktery i zachowania ludzi – pracowników spółdzielń. Nie umniejsza to jednak postawom wielkiego zaangażowania i solidnej pracy o czym mogą świadczyć wyróżnienia w postaci nagród pieniężnych i rzeczowych, dyplomów uznania, odznaczeń państwowych i różnego rodzaju odznak resortowych.
Po 1989 roku nastąpiły zmiany sprzyjające powolnej odbudowie istoty założeń samopomocowych. Pomimo daleko idących przemian ustrojowych spółdzielczość podobnie jak w PRL, obecnie też nie jest specjalnie hołubiona niezależnie od konieczności rugowania złych zaszłości.
Obecnie państwo zbyt daleko ingeruje i ogranicza działalność spółdzielczą.
Krótki rys historyczny PSS „ Kotwica” w Darłowie za okres 1947- 2007.
Kalendarium ważniejszych wydarzeń i wykaz osób pełniących funkcje kierownicze.
1947 W lipcu 1947 roku 12 osób zakłada w Darłowie Powszechną Spółdzielnię Spożywców „Kotwica”. Pierwszym prezesem spółdzielni został Władysław Orlak. W pierwszym roku działalności spółdzielnia prowadziła jeden sklep. Był to sklep kolonialno-spożywczy, kierownikiem i sprzedawcą w jednej osobie była Jadwiga Rożek. W następnym roku sprzedaż towarów prowadzono również w sklepach tekstylnym i monopolowym.
W 1949 r. uruchomiono sklep spożywczy w Darłówku. W tym samym roku powołano 9-osobową Radę Nadzorczą z przewodniczącym Leonem Pacerem.
Prezesem spółdzielni został Bronisław Skórski. W roku następnym stanowisko prezesa powierzono Bronisławowi Rudnikowskiemu.
W miarę upływu lat majątek spółdzielni się powiększał, przybywało sklepów, kiosków i lokali gastronomicznych. Przejmowano zakłady produkcyjne: piekarnie, ciastkarnie, rozlewnie piwa i wód gazowanych. Z roku na rok przybywało spółdzielni członków.
1953 W 1953 roku następuje połączenie PSS ”Kotwica” ze Spółdzielnią Masarniczo-Wędliniarską „CENTRA”. Połączone spółdzielnie przyjęły wspólną nazwę PSS.
Prezesem został Wincenty Szmagliński . Spółdzielnia prowadziła także działalność gastronomiczną w restauracjach: „Kotwica”, „Paloma” , „Bałtycka”, „Akwarium” i ciastkarnie „Mewa”. Łączna liczba sklepów 17 w tym 14 spożywczych, 2 wielobranżowe i jedna drogeria. W/w połączenie spółdzielni nie było korzystne dla PSS „Kotwica” . Spółdzielnia „Centra” nie wniosła żadnego majątku trwałego, co wpłynęło osłabiająco na działalność, odnotowano spadek wyników finansowych.
Trudna sytuacja finansowa byłą m.in. powodem połączenia PSS w Darłowie z PSS w Sławnie. Połączone spółdzielnie przyjęły nazwę: Powszechna Spółdzielnia Spożywców Sławno-Darłowo z siedzibą w Sławnie. Operacja ta nie wpłynęła korzystnie na działalność spółdzielni, chociaż w pewnym zakresie przyczyniła się do pozytywnych zmian organizacyjnych w Darłowie; uporządkowano prace w placówkach handlowych i produkcyjnych. Odnotowano spore kłopoty kadrowe – była duża płynność zatrudnienia i czasowe braki ludzi do pracy. Spółdzielnia w dalszym ciągu osiągała niskie zyski co odbijało się ujemnie na zarobkach pracowników a to z kolei wywoływało spore niezadowolenie zatrudnionych. Zarząd w Sławnie traktował sprawy Darłowa jako drugoplanowe.
1958 W 1958 roku PSS w Darłowie odzyskuje samodzielność, którą zachowa do 1964 roku. W tym okresie /1958 – 1964 / wszystkie kierunki spółdzielni przynoszą zyski. Szybkiemu rozwojowi gospodarczemu nie towarzyszą pozytywne zmiany organizacyjne, następują częste zmiany kadrowe. W latach 1958-1964 spółdzielni kolejno prezesowali: mgr Jan Murynowicz/ 1958- 1959/ , Marian Klimczak /1959-1961/, Marian Kłysz /1961-1962/ i Henrych Rychlewski , który został prezesem komisarycznym, gdyż Rada Nadzorcza nie była w stanie dokonać wyboru w normalnym trybie. Spółdzielnia zatrudniała 120 pracowników fizycznych i 20 umysłowych . Władze spółdzielni zabiegały o zwiększenie liczby członków, nasiliły kontrolę pracy i aktywizowały działalność komitetów członkowskich. W/w czasie odnotowano szereg mankamentów: złą organizację pracy, słabą kontrolę wewnętrzną oraz kiepskie funkcjonowanie organów samorządowych spółdzielni.
1964 Następuje ponowne połączenie PSS w Darłowie z PSS w Sławnie. Powrócono do nazwy z 1953roku. Wówczas spółdzielnią kierował prezes Stanisław Górski , a radzie przewodniczył Jan Poprawski. W Darłowie utworzono oddział, którego kierownikiem został Stanisław Śnieg jako pełnomocnik zarządu w randze wiceprezesa spółdzielni. Ustanowiono nowy organ w darłowskiej spółdzielni - Radę Oddziałową. Rada Oddziałowa była wybierana na okres jednego roku przez Konferencję Komitetów Członkowskich i liczyła 9 członków którym przewodził Zygmunt Michałowski.
Komitety członkowskie pełniły ważną rolę: rozpatrywały reklamacje konsumentów, uprawnione były do dokonywania odpisów towarów, akceptowały wydatki na utrzymanie czystości i drobne naprawy. Stan członków spółdzielni 1964 roku wynosił 1300 osób. W Darłowie spółdzielnia prowadziła 33 sklepy i sezonowy pawilon w Jarosławcu.
1966 Reorganizację spółdzielczości kontynuowano w latach następnych. W 1966 roku w każdym województwie utworzono Wojewódzkie Spółdzielnie Spożywców. Powstawały one z połączenia wszystkich spółdzielni spożywców działających na danym terenie. W skład WSS Koszalin weszło 14 oddziałów, w tym sławieński.
Prezesem oddziału nadal był Stanisław Górski, a radą kierował Czesław Lewandowski, którego zastąpił Jan Brewiński.
W 1970 roku na terenie Darłowa utworzono rejon. W miejsce Rady Oddziałowej powołano 16 osobowy Komitet Rejonowy z przewodniczącą Wandą Jonak. Wielką pomocą w programowaniu społecznej akcji samorządowej spółdzielni były uruchomiane sukcesywnie punkty usługowe, następnie wchłonięte i przekształcone w tzw. „ Praktyczną Panią”. Praktyczna Pani stała się instytucją o bardzo szerokim wachlarzu usług: od poradnictwa „Dobre Praktyczne Rady - żywieniowego, krawieckiego, zakresu gospodarstwa domowego „ po kursy gotowania, krawiectwa , tańca towarzyskiego oraz wypożyczalni sprzętu gospodarczego. Punkty usługowe świadczyły usługi krawieckie, fryzjerskie, kosmetyczne, repasacji pończoch. Ponadto działały koła zainteresowań np. fotograficzne, modelarskie. W ramach Praktycznej Pani prowadzono działalność społeczno-kulturalną / odczyty, konkursy, szkolenia/, organizowano wycieczki turystyczne, wycieczki do lasu na grzybobranie, wyjazdy do teatru i zbiorowe pójścia do kina. Organizowano coroczną imprezę pt. „Święto Latawca”. Wymienione działania sprzyjały integrowaniu się pracowników i członków ze spółdzielnią.
1975 Wprowadzono nowy podział administracyjny kraju. Darłowska spółdzielnia pozostała przy WSS w Koszalinie. Dyrektorem oddziału w Darłowie został Ryszard Mroziński , a jego zastępcą Henryk Narloch. Przewodniczącą rady oddziałowej była Danuta Walczak. Jest to dobry czas dla naszej spółdzielni; powiększa się jej majątek a co za tym idzie rośnie zatrudnienie i liczba członków spółdzielni. Duże grono spółdzielców aktywnie uczestniczy w samorządowych organach spółdzielni.
1977 W 1977 roku następują zmiany personalne w naszym oddziale; dyrektorem został Henryk Narloch a jego zastępcą mgr inż. Anna Halama. Radzie oddziałowej nadal przewodniczy Danuta Walczak.
Przełom lat 80-tych nie był korzystny dla PSS w Darłowie; szwankowała organizacja pracy, a pracownicy byli bardzo obciążeni obowiązkami pracując w nadgodzinach.
1983 W 1983 darłowski oddział się usamodzielnia od struktur wojewódzkich.
1989 Przewodniczącym Rady Nadzorczej został Józef Knapiński. Rosła liczba członków spółdzielni. Spółdzielnia prowadziła 35 sklepów w tym 25 spożywczych i 10 sklepów z artykułami przemysłowymi. W detalu zatrudniano 98 osób.
1990 Stan posiadania i zatrudnienia nie ulega zasadniczej zmianie.
Rada Nadzorcza liczy 12 osób nadal jej przewodniczy Józef Knapiński. Zarząd Spółdzielni tworzyły: Henryk Narloch - prezes, Anna Halama - wiceprezes, Jadwiga Zając – członek Zarządu.
1991 Następuje zmniejszenie liczby placówek handlowych. W dyspozycji spółdzielni pozostało 20 sklepów , a zatrudnienie w detalu wynosiło 78 osób. Liczba członków spółdzielni spadła do 131 osób. Przewodniczącą Rady Nadzorczej zostaje Danuta Walczak. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie podejmuje uchwałę w zakresie waloryzacji wkładów członkowskich do 50% wartości funduszu zasobowego.
1992 Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni zwiększa liczbę członków Rady Nadzorczej do 16 osób, przewodniczącą nadal pozostaje Danuta Walczak.
Spółdzielnia zrzesza 116 członków oraz zatrudnia 87 pracowników i 16 uczniów. Spółdzielnia prowadzi 3 piekarnie, 4 zakłady gastronomiczne , masarnię, biurowiec, 7 sklepów oraz 7 sklepów i 2 piekarnie dzierżawione od PGKiM i 2 sklepy dzierżawione od Spółdzielni Mieszkaniowej „Bałtyk”.
1994 Następuje zmiana przewodniczącego Rady Nadzorczej został nim Józef Knapiński, który będzie radzie przewodniczył do 2000 roku. Zdecydowano o wydzierżawieniu osobom fizycznym zakładów produkcyjnych i gastronomicznych. Spółdzielnia rozpoczęła proces uwłaszczania mienia będącego w jej dyspozycji.
1996 Spółdzielnia prowadzi 16 sklepów w tym 9 spożywczych i 7 przemysłowych z tego 10 sklepów stanowi własność spółdzielni, 5 sklepów dzierżawi od miasta i 1 sklep dzierżawi od spółdzielni mieszkaniowej. Liczba członków spółdzielni waha się w granicach 120 osób. W tym samym roku zmodernizowano i uruchomiono sklep ogólnospożywczy „Agnieszka” oraz sklep ogólnospożywczy przy ulicy Wieniawskiego . W 1996 odnotowano znaczące dochody z handlu detalicznego.
1997 Rok złotego jubileuszu naszej spółdzielni / mija 50 lat od jej założenia/.
Spółdzielnia prowadzi 8 sklepów własnych, 7 sklepów dzierżawionych, 4 zakłady gastronomiczne i 3 piekarnie.
2000 Następuje zmiana przewodniczącego rady nadzorczej, na przewodniczącą wybrano Annę Halamę, która przewodzi radzie do obecnej chwili.
2001 Rok dalszych zmian kadrowych; na emeryturę odchodzi prezes Henryk Narloch, który kierował spółdzielnią prawie przez ćwierć wieku.
Henryk Narloch był dobrym organizatorem, dbał o majątek spółdzielni.
W owych trudnych czasach spółdzielnia była sprawnie zarządzana i dość dobrze zaopatrywana. W wyniku zmian statutowych ustanowiono społecznego prezesa- została nim Stanisława Grykień, a Jadwidze Zając powierzono kierowanie spółdzielnią z jednoczesnym pełnieniem funkcji głównej księgowej. Dla ratowania trudnej sytuacji finansowej spółdzielnia w 2002 roku sprzedała 6 obiektów nie przedstawiających większej wartości materialnej. Liczba członków nieznacznie ale systematycznie się zmniejszała do 67 osób w 2007 roku.
2003 Następują dalsze zmiany w statucie spółdzielni- ustanawia się jednoosobowy zarząd . Rada Nadzorcza powierzyła stanowisko prezesa Jadwidze Zając, która tę funkcję piastuje do dnia dzisiejszego. Był to bardzo trafiony wybór. Jadwiga Zając okazała się dobrym gospodarzem naszej spółdzielni. Pod kierunkiem prezes Jadwigi Zając spółdzielnia pozbyła się zadłużenia, spłaciła wszystkie zobowiązania. Od dwóch lat członkowie spółdzielni otrzymują dywidendy w 100% wartości swoich udziałów członkowskich. Pod adresem prezes Jadwigi Zając kierujemy słowa uznania i podziwu za skuteczną działalność w interesie członków oraz pracowników naszej Spółdzielni.
Kończąc prezentację wybranych informacji dotyczących skróconego a co za tym idzie powierzchownego obrazu dziejów naszej spółdzielni w okresie mijającego 60 - lecia jej istnienia chciałbym z całą mocą podkreślić, że o charakterze i wizerunku spółdzielni przesądzały osobowości jej pracowników i członków, które to osoby szczególnie zasłużone i wyróżniające się potrafiły wypracować swoisty styl i obowiązujące zasady pracy i dyscypliny zachowań.
Dziś przy tak uroczystej okazji dziękujemy wszystkim pracującym w przeszłości i dzisiaj oraz członkom spółdzielni za ofiarną pracę oraz aktywne zaangażowanie w sprawy naszej spółdzielni.
Zbigniew Stańczak
Darłowo, ED 6/2007
