Echo Darłowa
Związek Sybiraków
Ciąg dalszyZmiany w sytuacji międzynarodowej podczas I wojny światowej , a zwłaszcza obalenie caratu w Rosji spowodowało uwolnienie wszystkich więźniów z syberyjskiego zesłania . Większość Polaków na własną rękę starała się wydostać z Syberii przynajmniej do europejskiej części Rosji. Nie było to łatwe , szczególnie po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r i wyraźnej wrogości władz rewolucyjnych do Polski i Polaków.
Powstanie niepodległej Polski i zawarty traktat pokojowy dnia 18.03.1921 r. w Rydze dawał możliwości porotu do ojczyzny wszystkim Polakom. Repatriacja ludności nie przebiegała łatwo. Oficjalnie zakończyła się 24.06. 1924 roku. Do Polski wrócilo 1,1 mln. osób, ale wśród nich Polacy stanowili tylko 15 - 20 %.
W ZSRR według szacunków polskich pozostało około 1,5 mln Polaków.
Środowiska sybirackie w okresie międzywojennym zdecydowały się powołać w roku 1928 organizację o nazwie Związek Sybiraków. Ówcześni działacze weterani syberyjskich zesłań podkreślali, że organizacja będzie formą wymiany myśli, doświadczeń , upowszechniania w społeczeństwie tradycji walk o wolność, a także twórczej pracy dla odrodzonego państwa.
Celem jej miało być także niesienie pomocy byłym zesłańcom i przekazanie młodemu pokoleniu Polaków polskiej tradycji sybirackiej. Związek wszedł w skład federacji zrzeszającej organizacje kombatanckie.
Honorowym członkiem związku był miedzy innymi Józef Piłsudski , w którego biografii była także syberyjska karta ( w 1887 roku skazany na 5 lat zesłania na Syberię za udział w spisku na cara Aleksandra III).
W latach 1934 39 Związek Wydawał własny kwartalnik „Sybirak” , w którym prezentowano różną problematykę związaną z zesłaniami.
Nikt nie myślał, że pojawić się może nowe pokolenie syberyjskich zesłańców. Już wkrótce okazało się, że ten rozdział naszych dziejów nadal pozostaje otwarty.
Deportacja Polaków po 17.09.1939 roku to najświeższy fragment naszych syberyjskich dziejów.
Jako pierwsi na listę ofiar sowieckich wpisali się jeńcy polscy zagarnięci przez Armię Czerwoną w liczbie wg szacunków 230 250 tys. osób wojskowych. . Oprócz jeńców w latach 1940- 41 przeprowadzono cztery deportacje ludności cywilnej.
I deportacja z terenów przyłączonych do ZSRR nastąpiła 10.02.1940 r. i objęła około 140 tys. osób, przeważnie osadników polskich i leśników. Deportowano głównie do obwodu archanielskiego , Kraju Krasnojarskiego, obwodu świerdłowskiego, Autonomicznej Republiki Komi. Większość zesłanych zatrudniono w tajdze pod stałym nadzorem NKWD.
II deportacja nastąpiła 13.04.1940 r. i objęła w sumie 61 tys. osób. Prawie wszyscy trafili do kołchozów i sowchozów. Były to przeważnie kobiety i dzieci.
III deportacja z 29.06.1940 roku objęła około 95 tys. osób, przeważnie Żydów z terenów przygranicznych, którzy stanowili około 85% i Polacy około 11 %. Wszyscy trafili do rejonów deportacji z 10.02.1940 roku.
IV deportacja nastąpiła w dniach 19 22. 06.1941 roku i objęła około 90 tys. osób. NKWD oczyszczało teren z tzw. osób „niepewnych” ( podejrzanych o konspirację , urzędników państwowych, kolejarzy, obszarników, kapitalistów i kułaków).
Reasumując, wg najnowszych badań szacuje się, że w okresie 21 miesięcy radzieckiej okupacji z terenów wschodnich II Rzeczypospolitej do ZSRR trafiło co najmniej 700 - 750 tys. obywateli. Z tej liczby Polacy stanowili 53 %, Żydzi 33% , Ukraińcy 9%, Białorusini 7% i inni 1%.
Wspomnieć należy również, że w 1944 roku po przejściu frontu i ponownym wkroczeniu Armii Radzieckiej na tereny wschodnie i wileńszczyznę, władze radzieckie natychmiast przystąpiły do działań tzw. oczyszczających z niepożądanego elementu. NKWD mając dokładne rozeznanie w sprawie zaangażowania Polaków w walce o wolną Polskę i przykłady zbrojnego działania Armii Krajowej miedzy innymi w akcji „Burza” (współudział w wyzwoleniu Wilna), przystąpiły do masowych aresztowań. Oskarżano o uchylanie się od poboru do wojska sowieckiego, współpracę z Niemcami itp. W wyniku tych i podobnych działań zginęło około 6 tys. Polaków, a około 75 tys. aresztowano.
Aresztowanych oskarżano między innymi o przynależność do „kontrrewolucyjnej polskiej nacjonalistycznej organizacji powstańczej”, lub innych organizacji wyzwoleńczych , określanych jako „bandyckie”.
Uwięzionych osadzano w łagrach w Stalinogorsku (zagłębie „Donbas”), Stalino (obecnie Donieck) , na Ukrainie, Jałszance koło Saratowa, Borowiczki i inne.
W 1946 roku około 3500 osób odesłano do łagru w Białej Podlaskiej i przekazano władzom polskim.
Część Polaków powróciła do kraju w latach 1946 - 47 oraz 1955 -57. Nie wszyscy wrócili, wielu zostało na zawsze, pogrzebanych w rozległych przestrzeniach byłego ZSRR.
Związek Sybiraków , cele działania , organizacja
Reaktywowanie Związku Sybiraków nastąpiło poprzez zarejestrowanie w dniu 17.12.1988 roku z inicjatywy Ireny Głowackiej.
Pierwszym prezesem Związku został wybrany w dniu 13.01. 1989 roku Ryszard Reiff , który pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego.
Obecnie siedzibą Zarządu Głównego Związku Sybiraków jest Warszawa. Zarząd Główny powołuje Oddziały Związku Sybiraków, a Zarządy Oddziałów powołują Koła terenowe Związku Sybiraków.
Naszym Oddziałem Związku jest Oddział w Koszalinie, który skupia 10 kół terenowych . Jednym z takich kół jest Koło Terenowe Związku Sybiraków w Darłowie. Koło nasze skupia 52 członków z miasta i gminy Darłowo.
Oddział Związku Sybiraków w Koszalinie liczy około 2 tys. członków, a cały Związek Sybiraków w kraju około 180 tys. członków.
Jakie są cele działania związku ?
1.Reprezentowanie i obrona interesów swoich członków, a zwłaszcza uzyskiwanie dla nich praw takich jak: odszkodowania, renty, emerytury, uprawnienia zdrowotne i kombatanckie itp.
2. Prowadzenie działalności charytatywnej .
3. Roztaczanie opieki nad inwalidami i członkami rodzin po zmarłych i poległych Sybirakach.
4. Upamiętnianie losów zesłańców polskich i opieka nad ich grobami.
5. Przeciwstawianie się wszelkim przejawom totalitaryzmu, nietolerancji będących zagrożeniem wolności człowieka i jego godności.
6. Współpraca z organizacjami o podobnych celach.
7. Uświadamianie wartości patriotycznych postaw obywateli dla historii i przyszłości Polski.
Związek Sybiraków działa społecznie i utrzymuje się ze składek członkowskich, darowizn, dochodów z imprez oraz własnej działalności gospodarczej prowadzonej według ogólnych zasad.
Kolo w Darłowie nie prowadzi działalności gospodarczej i utrzymuje się ze składek członkowskich
W kościele głównym na filarze po prawej stronie znajduje się tablica pamiątkowa Związku Sybiraków ufundowana przez członków Koła Terenowego Związku Sybiraków w Darłowie.
Janusz Kasperek
Darłowo, ED 6/2002
