Echo Darłowa
Darłowskie korzenie grupy artystycznej "Łódź Kaliska"
Jak wiadomo wszem i wokół awangardowa Grupa Łódź Kaliska powstała ósmego września 1979 r. Nastąpiło to tuż po usunięciu z V Ogólnopolskich Fotograficznych Spotkań Młodych w Darłowie Adama Rzepeckiego, Andrzeja Świetlika, Marka Janiaka i Andrzeja Wielogórskiego. W związku z tym faktem plener opuścili również Andrzej Różycki, Andrzej Kwietniewski i Jerzy Koba. Pomysłowi, dowcipni, zbuntowani artyści byli wówczas młodzi: A. Wielogórski miał 29 lat, A. Świetlik-21, M. Janiak - 26, A. Rzepecki -28, A. Kwietniewski 30. Widocznie los tak chciał, że w jednym miejscu o tej samej porze spotkała się grupa artystów o podobnych zainteresowaniach, mających ultra awangardowe poglądy na sztukę i fotografię. Wchodząc do domu plenerowego w Darłowie przyszli członkowie grupy „Łódź Kaliska” zobaczyli napisy nad stolikami: rejestracja uczestników, wydawanie bloczków na posiłki, opłata klimatyczna. W konsekwencji zainspirowało ich to do postawienia własnego stolika z napisami komunikacja i aklimatyzacja, przy którym pobierano kwotę 22,40 zł od osoby. Pieniądze przeznaczone zostały na wódkę, którą potem częstowano zainteresowanych. Za tak pojętą aklimatyzację i komunikację artyści zostali wydaleni po trzech dniach z pleneru. Oficjalny powód: ekscesy alkoholowo-towarzyskie. Nieoficjalny: potrzeba obnażenia absurdu rzeczywistości. Już wcześniej, przed oficjalnym powstaniem grupy "Łódź Kaliska", były frapujące momenty. Łodzianie na ogół przyjeżdżali „z czymś”. Na przykład na tym plenerze w Darłówku zjawiali się z instrumentami, jako „Filharmonia Łódzka”. Robili koncerty, które polegały na tym, że w czasie spożywania alkoholu wydobywały się przeróżne dźwięki opisane, jako „dźwięki filharmoniczne". Oczywiście dla nas to była fenomenalna zabawa, ale dla nich, to znaczy dla tych, którzy nie byli w stanie przyłączyć się do tej zabawy to było nie do zaakceptowania, więc nas wygonili. Potraktowali nas jak chuliganów, którzy nie potrafią się zachować i zakłócają ciszę nocną nie dając spać innym, wspomina Andrzej Świetlik, który w tym czasie był komisarzem artystycznym darłowskiego pleneru.
Zaraz po tym wydarzeniu mistrzowie obiektywu zorganizowali na głównej ulicy Darłowa Powstańców Warszawskich performance pt. „Przegrodzenie ulicy czarną wstęgą dla zrobienia zamieszania i odwrócenia uwagi, w celu narzucenia białej płachty na grupę osób, skrępowania ich i walenia po dupach”. Już oryginalny tytuł daje obraz tego, w którym kierunku grupa od początku dążyła. Balansowanie na granicy skandalu (a często wywoływanie go świadomie), przełamywanie tabu, zacieranie granicy między życiem, żartem a sztuką – wszystkie te cechy można przyporządkować grupie. Ulica została przegrodzona pasmem czarnej tkaniny, co wywołało konsternację „gapiów". Ideą zorganizowanego happeningu było niekonwencjonalne zachowanie się artystów, sprawdzenie reakcji zachowania się widzów i utrwalenie tego zamieszania na kliszach.
Zachęceni udanym działaniem za niewielką sumę, gdyż był to koniec sezonu, wynajęli pokój w nieistniejącym już obecnie hotelu PTTK „Bryza” położonym na wschodnim nabrzeżu w Darłówku w pobliżu Latarni Morskiej. Tam w restauracji hotelowej urządzali wystawy swoich prac. W ten sposób twórcy spędzili dwa tygodnie przeznaczone na oficjalny plener, w trakcie, którego ze wspólnego działania i dyskusji niekiedy przy piwie i frytkach wyklarowała się idea grupy. Wydaleni z pleneru, zawiązali grupę „Łódź Kaliska”. Już sama nazwa była prowokacją, a wzięto ją od nazwy jednego z najważniejszych, a zarazem obskurnych dworców w Polsce. Poza tym artyści w większości związani z Łodzią dużo podróżowali, nazwa nieustannie „wpadała w ucho", wreszcie twórcom formacji spodobała się jej absurdalność i tak już zostało. Nazwa Łódź Kaliska była prowokacją, ponieważ w okresie zawiązania się grupy, w sztuce polskiej dominującym kierunkiem był medializm i ugrupowania ówczesnej sceny artystycznej z upodobaniem sięgały do nazw sugerujących naukowość oraz charakter badawczy grupy. Ponieważ w tym okresie nie można było zaistnieć w środowisku polskiej neoawangardy bez określonego programu artystycznego, przede wszystkim badawczego, analizującego strukturę umysłu i narzędzi artystycznych, takich jak kamera i aparat fotograficzny, zaczęli od manifestów, lansując ideę swojej nieprzydatności. Manifesty zaczęły towarzyszyć wszystkim ich działaniom, podobnie jak nurt erotyczny, który pojawił się w "Sztuce Męskiej" Rzepeckiego (fotografie przypominające plakaty na szafkach w męskiej szatni, stylistyka prymitywna, wykonanie umyślnie niechlujne). W aktywności grupy wyróżnić można kilka okresów. Pierwszy z nich, najkrótszy trwał od chwili powstania formacji do 13 grudnia 1981 roku. Artyści, jak twierdzi Janiak, bronili prawa do nieużyteczności jednostki w społeczeństwie. Z tekstów i wypowiedzi dokumentujących tamte wydarzenia można dowiedzieć się, iż Łódź Kaliska odrzuca pojęcie komercyjnego sukcesu i akceptacji społecznej, a nawet programowo nie usiłuje wyżyć ze swej sztuki, mimo że są to przyrodzone każdemu artyście chęci.
Początek działania Łodzi Kaliskiej w Darłowie zasługuje na uwagę i potwierdza przyszłą orientację artystyczną grupy. Była to pierwsza w polskiej sztuce tak duża interakcja z widzami i zarówno ten happening, jak i wiele innych działań, przede wszystkim krytykowały sztuczność i konwencjonalność zachowań. Łódź Kaliska działała pod wpływem impulsu. Spontaniczny pomysł prowadził do szybkiej jego realizacji, a projekty często inspirowała codzienność. Akcje grupy były dynamiczne i wywoływały żywiołowy odbiór.
Obecnie w skład grupy wchodzą: Marek Janiak, Adam Rzepecki, Andrzej Kwiecień, Andrzej Świetlik i Makary (Andrzej Wielogórski).Początkowo artyści działali jeszcze w duchu stylistyki medialnej. W twórczości Łodzi Kaliskiej zawsze dużą rolę odgrywały kobiety – i jako (zazwyczaj nagie) modelki, i jako muzy, wymieniane z nazwiska, sławione przez członków grupy. Pojawiająca się często w związku z tym erotyka też czasem wywoływała sprzeciw – podczas wystawy w Muzeum Sztuki w Łodzi miały miejsce protesty Młodzieży Wszechpolskiej. Tegoroczna wystawa „Niech sczezną mężczyźni” otwarta 19 stycznia w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie zapoczątkowała obchody jubileuszu 30-lecia Łodzi Kaliskiej, choć sami artyści świętują 300. rocznicę istnienia. Kolejny żart: z kultury sukcesu, potrzeby jubileuszy. Na wystawie zaprezentowano 14 wielkich fotogramów, przedstawiających zbiorowe sceny, w których nagie kobiety wykonują typowo męskie, ciężkie i brudne prace. Kolejno fotografie pokazują pracę: odlewnika, stolarza, ślusarza, tapicera, gorzelnika, drwala, wulkanizatora, energetyka, kamieniarza, ciepłownika, betoniarza, robotnika drogowego, rybaka i kominiarza. Inspiracją dla nowego projektu Łodzi Kaliskiej "Niech sczezną mężczyźni" była współczesna kultura, a szczególnie feminizm. Kobiety przedstawione w męskich rolach, pokazywane jak XIX- wieczne: niewolnice, nimfy, rusałki czy boginki niekiedy w kaskach czy kamizelkach odblaskowych. Równocześnie artyści opublikowali II manifest futurystyczny, głoszący uwielbienie dla kobiet.
W tym projekcie Łodzi Kaliskiej kobiety konsekwentnie zrzuciły „stroje ochronne" - które tu mogły im się faktycznie przydać, bo „pracują" w niebezpiecznych zawodach. Istnienie Łodzi Kaliskiej przez tak długi okres jest ewenementem. Jej działalność artystyczna często wiązała się ze skandalem obyczajowym, z podważaniem funkcjonujących we współczesnym życiu artystycznym schematów, z przełamywaniem konwenansów i skutecznym zacieraniem granicy między sztuką a życiem.
Na XXX – lecie „Łodzi Kaliskiej” w centrum konferencyjnym hotelu „Apollo” w Darłówku odbędzie się sympozjum pod honorowym patronatem Prezydenta Miasta Łodzi i Burmistrza Królewskiego Miasta Darłowo. Organizatorami sympozjum są: Urząd Miasta Darłowo, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego, Muzeum w Darłowie - Zamek Książąt Pomorskich, grupa "Łódź Kaliska"
Program Sympozjum11.09. 2009 piątek godz.10 – 15, Centrum Konferencyjne, referaty:
prof. dr hab. Maria Poprzęcka - "Rola rocznic, jubileuszy i obchodów w rozwoju sztuki współczesnej (oraz dawnej)"
dr hab. Anna Markowska - Jubileusz, retrospektywa, medal - strategie rekuperacji i rytuały walki o prestiż w sztuce współczesnej
dr Krystyna Piątkowska - O przypadkach fetowania artystów i skutkach fet artystów - impresje antropologiczne
prof. dr hab. Czesław Robotycki - Żywe obrazy i historyczne bale kabaretu "Piwnica pod Baranami"
Agnieszka Gniotek - Przeglądy plastyki w hołdzie Ludowemu Wojsku Polskiemu i kolejnym rocznicom jego powstania, jako stymulator kariery artysty dawno już minionego systemu
dr Krzysztof Piątkowski - Performatyka = zabawa - żenada. Uwagi o kulturze i sztuce współczesnej przy okazji jubileuszu "Łodzi Kaliskiej".
Jolanta Ciesielska - 3 dekady Łodzi Kaliskiej. Przyczynkarskie przypisy do niewygodnych problemów
Anka Leśniak - Muzy Łodzi Kaliskiej. Ileż to już lat?
Małgorzata Butterwick - "Muza jest tylko jedna! - performance konferencyjny
16.30 Darłowo - ulica Powstańców Warszawskich
powtórzenie happeningu "Przegrodzenie ulicy czarną szmatą celem zrobienia zamieszania oraz odsłonięcie tablicy pamiątkowej.
18.00 Muzeum w Darłowie - Zamek Książąt Pomorskich - Otwarcie wystawy "Łódź Kaliska" sztandarowa i zakulisowa,
Rocznicowe rozważania - performance Pawła Kwaśniewskiego.
20.30 Centrum Konferencyjne:Paweł Jarodzki i Marek Puchała "Rozmowa o kaliskich".
12.09. 2009 sobota - 10.00 - 15.00 Centrum Konferencyjne, referaty:
dr Łukasz Guzek - Rola sztuki akcji (performance) w ukształtowaniu specyfiki artystycznej grupy Łódź Kaliska
Marta Lisok - Śmiech, jako reakcja alergiczna w działaniach Łodzi Kaliskiej
Jarosław Lubiak - "Niedojrzałość i brudny realizm - strategie artystyczne ŁK"
Marta Pierzchała - Strategie awangardowe w wybranych filmach Łodzi Kaliskiej
Dyskusja Panelowa:"Anarchizm grupy „Łódź Kaliska` a dyscyplina rocznicowa"
uczestnicy: dr hab. Marek Janiak, prof. dr hab. Ewa Nowina-Sroczyńska, dr Kazimierz Piotrowski, Anda Rottenberg, doc. dr Joanna M. Sosnowska
Projekcja filmu Józefa Robakowskiego "Maszyny drżące, kominy dymiące".
16.00 Plaża w Darłówku„Do piachu” - opera/happening z udziałem zaproszonych gości.
18.00 Darłowo, Kino "Bajka"
przegląd filmów Łodzi Kaliskiej 20.30 Darłowo, Rynekkoncert zespołów "Świetliki", "Csokolom" (Budapeszt), "Świadomość".
13.09. 2009 niedziela13.30 Bulwar w Darłówku (ul. Wschodnia) - odsłonięcie pamiątkowej instalacji
Latarnia morska (ul. Wschodnia) - otwarcie Izdebki Pamięci grupy Łódź Kaliska i zakończenie sympozjum.
Centrum Konferencyjne- Hotel "Apollo", ul. Kąpielowa 11, Darłówko, tel. 094 314 24 53
Opiekun naukowy konferencji- Prof. dr hab. Ewa Nowina-Sroczyńska.
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego - Krzysztof Walków.
L. Walkiewicz
Darłowo, ED 9/2009
