Echo Darłowa
Natura 2000 a rozwój gmin nadmorskich
Przez dwa dni 17 i 18 września 2009 r. obradowała w Darłowie konferencja p.t. „Europejska sieć ekologiczna natura 2000 w procesie długofalowego rozwoju gmin nadmorskich Polski”. Jej pomysłodawcą i organizatorem z ramienia Związku Miast i Gmin Morskich był Tomasz Bobin – delegat miasta Darłowa do ZMiGM. Patronat honorowy nad konferencją objął wiceminister środowiska Stanisław Gawłowski. Przybyli na nią: delegaci miast i gmin skupionych w ZM i GM, parlamentarzyści, naukowcy, przedstawiciele ministerstw: środowiska i infrastruktury oraz Urzędów Morskich, leśnicy, specjaliści od ochrony przyrody, przedstawiciele organizacji ekologicznych i inni. Gości serdecznie powitał burmistrz miasta Darłowa Arkadiusz Klimowicz, który w skrócie poinformował przybyłych o funkcjach i działalności darłowskiego, skomunalizowanego portu oraz o niedawno zakończonych i planowanych w nim inwestycjach. Uzupełnieniem wypowiedzi była projekcja multimedialna dokumentująca ogromne zmiany jakie zaszły w tutejszym porcie w ostatnich latach.
W pierwszym dniu obrad przewodniczyli prezes Związku Miast i Gmin Morskich Andrzej Bojanowski i Tomasz Bobin. Co to jest Natura 2000 i jakie ma uwarunkowania prawne w Polsce przestawił dr inż. Maciej Trzeciak.
Natura 2000 jest programem utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody zapisaną w akcie akcesyjnym do UE . Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo ułatwi współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.
W ramach programu wyznaczone zostają tzw. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków oraz Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, na których obowiązują ochronne regulacje prawne. Każde państwo członkowskie musi opracować i przedstawić Komisji Europejskiej listę leżących na jego terytorium obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym, odpowiadających gatunkowo i siedliskowo wymogom zawartym w Dyrektywach Ptasiej i Siedliskowej. Po przedłożeniu listy, następuje proces ewaluacji i selekcji obszarów na poziomie europejskim a następnie obszar może zostać oficjalnie zatwierdzony jako składnik sieci. Komisja Europejska zatwierdza go pod nazwą Obszar Mający Znaczenie dla Wspólnoty i od tej chwili obowiązują wszystkie przepisy ochronne. Polska zobowiązała się do wyznaczenia na swoim terytorium sieci Natura 2000 w Traktacie ateńskim z 16 kwietnia 2003 r., stanowiącym podstawę prawną przystąpienia Polski i dziewięciu innych krajów europejskich do Unii Europejskiej. Przepisy unijne stanowiące podstawę dla tworzenia sieci Natura 2000 zostały wprowadzone do polskiego prawa wraz z opublikowaniem ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.).
Przygotowania do wprowadzenia sieci Natura 2000 w Polsce rozpoczęły się już w końcu lat 90. Sporządzone zostały wówczas wstępne analizy zasobów siedlisk i gatunków wymagających ochrony w sieci. Prowadzone były także negocjacje na temat uzupełnienia przepisów unijnych o siedliska i gatunki wymagające ochrony w naszym kraju, a nieobecne w krajach starej UE i w konsekwencji też nie objęte ochroną ówczesnego prawa unijnego. W działaniach tych uczestniczyli przede wszystkim naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN z Krakowa i urzędnicy Ministerstwa Środowiska.
Eksperci z Centrum Informacji o Środowisku i Instytutu Ochrony Przyrody w Krakowie opracowali w 2001 r. "Koncepcję sieci Natura 2000 w Polsce". Dokument ten zawierał wstępną identyfikację i opisy obszarów, wykazy siedlisk i gatunków oraz form ochrony na obszarach proponowanych do sieci, także mapy przedstawiające umiejscowienie tych obszarów. W propozycji tej ostoje zajmowały 13,5% powierzchni kraju.
Po pośpiesznych konsultacjach w maju 2004 rząd polski przekazał Komisji Europejskiej skromną w stosunku do projektu wyjściowego koncepcję sieci obszarów siedliskowych Natura 2000, a w lipcu 2004 ukazało się rozporządzenie wyznaczające ostoje ptasie z podobnie okrojonym zestawieniem obszarów. Ograniczenie sieci Natura 2000 spowodowało niezadowolenie środowisk eksperckich i organizacji pozarządowych zaangażowanych wcześniej w jej tworzenie. Efektem tego była publikacja w grudniu 2004 r. tzw. listy cieni obszarów Natura 2000. Opracowanie to zawierało krytyczny przegląd zatwierdzonego projektu oraz propozycje uzupełnienia sieci Natura 2000 adekwatnie do kryteriów unijnych.
Komisja Europejska wystosowała do polskiego rządu ostrzeżenie w związku z niedostatecznym poziomem wdrożenia programu Natura 2000. Wobec braku zdecydowanych działań naprawczych Komisja wniosła do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości skargę o niewystarczające wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków przez Polskę. Stanowisko Komisji Europejskiej spowodowało, że sieć Natura 2000 była sukcesywnie uzupełniana w kolejnych latach.
Do końca 2008 r. Rząd Polski wyznaczył w drodze rozporządzenia 141 obszary specjalnej ochrony ptaków oraz wysłał do Komisji Europejskiej 364 propozycje specjalnych obszarów ochrony siedlisk. Komisja Europejska decyzjami z listopada 2007, stycznia 2008 i grudnia 2008 zatwierdziła te obszary jako Obszary Mające Znaczenie dla Wspólnoty, w wyniku czego stały się one „pełnoprawnymi” obszarami Natura 2000.
Prezes ZMiGM wyróżnił trzy fazy Natury – 2000: I –euforia i zadowolenie z szeroko pojętej ochrony środowiska, II- strach i obawy przed skutkami jej wprowadzenia utrudniającymi inwestowanie, III- faza akceptacji i współżycia oraz permanentna budowa świadomości ekologicznej.
Następnie kolejni prelegenci prezentowali obszary Natura 2000 na terenie województw: pomorskiego, warmińsko – mazurskiego i zachodniopomorskiego. Przedstawiono także katalog problemów jakie mają usytuowane nad morzem miasta i gminy związane z obszarami Natura 2000.
Kolejny referat rozproszył obawy o możliwości inwestowania na terenie obszarów Natura 2000. Okazuje się, że można to robić zachowując chronione siedliska. W tym celu musi być opracowany odpowiedni projekt uwzględniający wymogi unijnych dyrektyw w ochronie środowiska.
W dyskusji uczestnicy krytykowali opóźnienia w tworzeniu obszarów Natura 2000 oraz konieczność prowadzenia dużych zmian w już rozpoczętych procesach inwestycyjnych, na których później utworzono obszary Natura 2000.
Podsumowania konferencji dokonał wiceminister środowiska Stanisław Gawłowski. Błędem było niepoproszenie przez Polskę, UE o danie okresu przejściowego w dostosowaniu naszego systemu prawnego do unijnego w zakresie ochrony środowiska. Konferencje takiego typu jak ta powinny się odbywać pięć lat temu. Bezpodstawnie wierzono, że Polska ma doskonały system ochrony środowiska, a tak nie było. Teraz pośpiesznie musimy nadrabiać zaległości w tej dziedzinie. Wiceminister środowiska uznał jednak za wysoce pożyteczną wymianę myśli i doświadczeń do jakiej doszło podczas konferencji. Spotkanie praktyków, naukowców, urzędników rozwiało wiele problemów związanych z obszarami Natura 2000. Wysunął się również wniosek, że Polska powinna rozpocząć starania o redystrybucję środków unijnych przeznaczonych do ochrony obszarów Natura 2000.
Drugiego dnia konferencji podczas wycieczki w morze praktycznie zaprezentowano Obszar Specjalnej Ochrony „Przybrzeżne Wody Bałtyku” Sieci Natura 2000 na odcinku Darłówko wschodnie – Jezioro Kopań.
L. Walkiewicz
Darłowo, ED 9/2009
