Echo Darłowa
70. rocznica utworzenia Armii Krajowej
Jutro - 14 lutego mija dokładnie 70 lat od momentu przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armie Krajową, podlegającą polskiemu rządowi RP na uchodźstwie. Z tej okazji w całej Polsce, w tym także w Darłowie odbywać się będą uroczystości upamiętniające żołnierzy AK.
Poprzedniczką Armii Krajowej była Służba Zwycięstwu Polski (SZP) utworzona 27 września 1939, na rozkaz dowódcy obrony Warszawy gen. Juliusza Rómmla. Dowództwo nad SZP objął gen. Michał Karaszewicz - Tokarzewski. Stała się ona zalążkiem Polskiego Państwa Podziemnego. Decyzją Naczelnego Wodza i premiera gen. Władysława Sikorskiego z 13 listopada 1939 powołano Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) opierający się na strukturach SZP. Komendantem głównym ZWZ został gen. Kazimierz Sosnkowski ps. "Godzięba". Następnie 14 lutego 1942 gen. Sikorski przemianował ZWZ na Armie Krajową. Dowódcą jej mianował gen. Stefana Roweckiego ps. "Grot", "Grabica". Po aresztowaniu "Grota" przez Niemców 30 czerwca 1943 dowódcą AK został gen. Tadeusz Komorowski ps. "Bór", "Lawina". Dowodził on AK do kapitulacji Powstania Warszawskiego. Ostatnim dowódcą AK był gen. Leopold Okulicki ps. "Kobra", "Niedźwiadek".
W skład tej największej podziemnej armii w okupowanej Europie weszło ok. 200 organizacji. wojskowych działających na ziemiach polskich będących pod okupacją niemiecką i sowiecką. Zadaniem AK był udział w odbudowie państwa polskiego przez walkę zbrojną, której fazą kulminacyjną miało być ogólnonarodowe powstanie. Ogólny plan działania AK przewidywał trzy etapy: pierwszy - konspiracji (walka bieżąca), drugi - walki powstańczej w momencie zwycięskiej ofensywy aliantów zachodnich, oraz trzeci - odtwarzania sił zbrojnych (powszechna mobilizacja i odtworzenie przedwojennej struktury Wojska Polskiego) i walka frontowa o wyzwolenie Polski oraz wytyczenie granic państwa. Pod egidą AK miały być scalone siły całej zbrojnej konspiracji.
Terenowa struktura organizacyjna AK odpowiadała zasadniczo przedwojennemu podziałowi administracyjnemu kraju. Na terenie województw tworzono okręgi, w powiatach - obwody, w gminie lub kilku gminach - placówki. Na początku 1944 było 280 okręgów. Bojową jednostką kalkulacyjną był pluton pełny, liczący 35-50 ludzi, bądź szkieletowy, grupujący 16-25 ludzi. W lutym 1944 Armia Krajowa miała 6287 plutonów pełnych i 2613 szkieletowych. Przygotowaniem i wykonaniem akcji sabotażowo-dywersyjnych i specjalnych zajmowały się autonomiczne piony wydzielone z Komendy Głównej AK: Związek Odwetu, "Wachlarz" i Kierownictwo Dywersji. Innymi formami walki bieżącej były: organizowana na szeroką skalę akcja propagandowa wśród społeczeństwa polskiego poprzez wydawanie prasy, szerzenie dezinformacji wśród Niemców, prowadzenie wywiadu wojskowego, którego najgłośniejszym osiągnięciem było przejęcie i przekazanie do Anglii w lipcu 1943 informacji o niemieckich pracach w Peenemünde nad pociskiem V-1 oraz wysłanie rakiety V-2 do Londynu. Prowadzono m.in. akcje sabotażowe, dywersyjne i bojowe. Zajmowano się zakupem i produkcja broni strzeleckiej - m.in. pistoletów maszynowych "Sten" i "Błyskawica" - granatów i materiałów wybuchowych. Specjalne miejsce w działalności bojowej AK zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów, np. zamach na F. Kutscherę.
Pierwsze oddziały partyzanckie AK rozpoczęły walki z Niemcami w obronie Zamojszczyzny na przełomie 1942/1943. Na początku 1944 walczyły 54 oddziały, istniejące praktycznie we wszystkich okręgach. Liczebność poszczególnych oddziałów ogromnie wzrosła po wprowadzeniu w życie planu "Burza". Utworzone wówczas duże jednostki sił AK prowadziły walki z Niemcami, na terenach wsch. także z radzieckimi oddziałami NKWD. Liczba zaprzysiężonych żołnierzy AK wynosiła na początku 1942 ok. 100 tys., na początku 1943 ok. 200 tys., w lecie 1944 ok. 380 tys., w tym: ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorążych i 87,9 tys. podoficerów. Kadra AK rekrutowała się z oficerów i podoficerów armii przedwrześniowej oraz z absolwentów tajnych Zastępczych Kursów Szkoły Podchorążych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a także przerzucanych do kraju oficerów, tzw. cichociemnych.
Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie, które wybuchło 1 sierpnia 1944. Podczas „Burzy" oddziały AK zgłaszały gotowość do walki, ujawniając się wobec radzieckich dowódców liniowych. Z polecenia NKWD wysuwano żądanie, aby oddziały AK podporządkowały się Naczelnemu Dowództwu WP z ramienia PKWN, a kiedy odmawiały - rozbrajano je i internowano. Po klęsce powstania jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 1 stycznia 1945 Komendant Główny gen. Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRR i uwięzionych, np. w Riazaniu, Borowiczach i Ostaszkowie. Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. gen. Okulicki, sądzony w procesie szesnastu.
Leszek Walkiewicz
Darłowo, ED 2/2012
