Echo Darłowa
Filipa żona króla Eryka Pomorskiego
Wiele mamy informacji o życiu i działalności władcy Skandynawii i Pomorza Eryku Pomorskim, a o wiele mniej mówi się o jego małżonce Filipie pochodzącej z Anglii. Dlatego postaram się pokrótce przybliżyć jej sylwetkę i dokonania.
Eryk Pomorski po ukończeniu 20 lat w roku 1401 formalnie, samodzielnie zaczął panować na trzech tronach skandynawskich, a Małgorzata jego cioteczna babka przestała być regentką i jego prawną opiekunką. Pragnąc zapewnić sukcesję tronu za zgodą Eryka Małgorzata, córka króla Danii Waldemara IV rozpoczęła poszukiwanie odpowiedniej kandydatki na żonę dla władcy państw Unii Kalmarskiej. W porozumieniu z władcą trzech królestw, wysłała w 1402 r. poselstwo do króla Anglii Henryka IV Lancastera, które zaproponowało zawarcie małżeństwa króla Eryka z jego córką Filipą, mającą wówczas 8 lat. Przewodził mu wykształcony w Paryżu dyplomata i biskup Roskilde Peder Lykke. W odpowiedzi król Anglii Henryk IV zaoferował Małgorzacie I i władcy trzech królestw zawarcie sojuszu pomiędzy Anglią i Skandynawią i jego umocnienie poprzez równoczesne zawarcie dwóch małżeństw, córki Henryka IV, Filipy z Erykiem Pomorskim oraz następcy tronu angielskiego Henryka V z siostrą Eryka Katarzyną urodzoną w Darłowie, córką księcia Warcisława VII. Jednoczesne zawarcie sojuszu obligowałoby państwa skandynawskie do udziału razem z Anglią, w wojnie przeciwko Francji, później nazwanej stuletnią (1337-1453). Główną przyczyną wojny było dążenie Walezjuszów do przejęcia kontynentalnych posiadłości Plantagenetów w Akwitanii (Guyenne). Działania wojenne prowadzone były wyłącznie na terytorium Francji. W latach 1380-1422 w okresie panowania Karola VI Szalonego nastąpiło załamanie się potęgi francuskiej. Dlatego na początku XV wieku król Anglii i jego następca Henryk V Lancaster szykowali się do wojny oraz szukali sojuszników. Radcy dworu angielskiego w imieniu króla postawili szereg warunków, na które nie zgodziła ani Małgorzata ani Eryk. Nie byli oni zainteresowani zaangażowaniem skandynawskiego wojska, w wojnach, angielsko- francuskich. Rozmowy dotyczące małżeństwa pomiędzy siostrą króla Eryka Katarzyną a księciem Walii zostały przerwane. Po dalszych negocjacjach z delegacją angielską, która przybyła do Danii i następnie z poselstwem Eryka i Małgorzaty w Anglii uzgodniono zawarcie jednego małżeństwa. Zgodnie z prawem kanonicznym po osiągnięciu 12 lat przez Filipę, uzgodniono, że dojdzie do zawarcia małżeństwa i uroczystego ślubu oraz koronacji na żonę króla. Zręczny negocjator biskup Roskilde dobrze wywiązał się z trudnego zadania. Biskup zrobił dobre wrażenie na ojcu Filipy i jego dworze, za co od króla Anglii otrzymał srebrny posąg, który przekazał do katedry w Lund. O tym, że Henryk IV poważnie traktował umowę małżeńską świadczy fakt, że w roku 1404 król Anglii nadał władcy Skandynawii Order Podwiązki.
Wielce szlachetny Order Podwiązki - najwyższy order brytyjski ustanowiony został w 1348 roku przez króla Anglii Edwarda III z dynastii Plantagenetów, jako zakon rycerski dla 24 towarzyszy rycerskich. Order jest też obecnie nadawany poddanym brytyjskim (poza książętami krwi), gdy zwolni się jedno z 24 miejsc w kapitule i cudzoziemskim koronowanym głowom państwa. Główne insygnia to łańcuch orderowy, noszona na nim odznaka zwana The George oraz Podwiązka i gwiazda. Łańcuch ze złota waży 30 uncji. Składa się z 24 emaliowanych na czerwono róż Tudorów, otoczonych niebieską ,,podwiązką" z dewizą orderu i 24 złotych węzłów. Tak samo ze złota i emalii wykonana jest podobizna św. Jerzego na koniu, zabijającego smoka. Podwiązka orderu jest wykonana z błękitnego aksamitu i ozdobiona złotymi literami z dewizą oraz złotymi różami. Damy noszą ją na lewym ramieniu, zaś rycerze pod kolanem lewej nogi. Brylantowa Gwiazda ośmiopromienna, w swym centrum posiada medalion z czerwonym krzyżem greckim, otoczony błękitną ,,podwiązką" z dewizą orderową. Wszelkie insygnia podlegają zwrotowi do Kancelarii Orderu po śmierci posiadacza.
Jesienią 1404 r. misja złożona z sześciu posłów: trzech duchownych i trzech szlachciców, której przewodził biskup ?ysteinem z Oslo, udała się do Anglii, aby przywieść pannę młodą. Jednak sztormowa pogoda była tak zła, że musiano odłożyć podróż królewny na wiosnę następnego roku. Początkowo planowano żeglugę Filipy do Bergen, gdzie przebywał wówczas król Eryk w czasie podróży po Norwegii. Na uroczystość spotkania narzeczonych do królewskiego zamku w Bergen zapraszano już wyższe duchowieństwo, rycerzy oraz matki i ich córki, jeżeli były dziewicami. Norweski podatek przeznaczono na sfinansowanie przyjęcia młodej królowej. Wówczas jednak Filippa nie przybyła do Bergen, ale została w Anglii. Tam 8 grudnia 1405 została ogłoszona królową Danii, Szwecji i Norwegii.
Rodzina i lata dziecięce Filipy
Ojciec Filipy Henryk IV Lancaster urodził się 3 kwietnia 1367 w zamku Bolingbroke w Lincolnshire. Zmarł 20 marca1413 w Londynie. Królem Anglii był w latach 1399-1413. W Arundel 27 lipca 1380 poślubił Marię Bohun (ur. ok.1369, zm. 4 czerwca 1394) córkę Humphreya de Bohun, 7 hrabiego Hereford, i Joanny FitzAlan, córki 10 hrabiego Arundel. Filipa urodziła się 4 czerwca 1394 w zamku Peterborugh w Cambridgeshire w Anglii. Imię otrzymała imię po babci, Filippie z Hainault, która wyszła za mąż za angielskiego króla Edvarda III. Henryk i Maria oprócz Filipy mieli następujących pięciu synów i córkę: Edwarda (ur. i zm. kwiecień 1382), Henryka V (ur. 9 sierpnia 1387, zm. 31sierpnia 1422), króla Anglii, Tomasza (ur. 28 września 1388, zm.22 marca 1421) księcia Clarence, Jana (ur.20 czerwca 1389- zm.14 września 1435), księcia Bedford, Humphrey (ur. 3 października 1390 -zm. 23 lutego 1447), księcia Gloucester, Blankę (ur.1392-zm. 22 maja 1409), żonę, elektora palatyna reńskiego.
Filipa była najmłodszą córką króla Anglii Henryka IV i Mary de Bohun oraz siostrą króla Henryka V. W roku 1390 Henryk IV przybył statkiem do zakonu krzyżackiego, aby wziąć udział w wyprawie krzyżowej na Litwę. Po drodze ówczesny książę Derby, a późniejszy król Anglii zawinął do portu w Rowach. W tym okresie Rowy znajdowały się pod panowaniem Krzyżaków. W Królewcu witał go marszałek zakonu, Engelhard Rabe. Młody książę Henryk odznaczył się odwagą podczas wyprawy na Litwę. We wrześniu 1390 wziął udział w oblężeniu Wilna, gdzie wyróżnili się angielscy łucznicy. Miasta jednak nie udało się zdobyć i w październiku Henryk znalazł się z powrotem w Królewcu. Spotkał się jeszcze wielkim mistrzem Konradem Wallenrodem, a następnie uzyskawszy od papieża Bonifacego IX odroczenie ślubów krucjatowych, na wiosnę 1391 r. powrócił do Anglii, gdzie zdążył wziąć udział w obradach Parlamentu. Rok później znowu uczestniczył w krzyżackiej wyprawie przeciw Litwinom, ale ponownie nie odniosła ona żadnych sukcesów. Henryk udał się następnie z pielgrzymką do Ziemi Świętej i powrócił do Anglii latem1393 r. Tu trzeba wspomnieć, że krzyżacy i wpierający ich zachodni rycerze napadali i mordowali ludność już chrześcijańskiej Litwy oraz niszczyli i palili ich domy i ziemie. Chrystianizacja Wielkiego Księstwa Litewskiego została przeprowadzona w latach 1387-1388 przez pierwszego wileńskiego biskupa Andrzeja Jastrzębca, współdziałającego królem Władysławem Jagiełłą. Chrztem wówczas objęta była tylko Auksztota, a w Wilnie erygowano diecezję wileńską. Ojciec Filipy został królem Anglii w roku 1399, zmuszając swego poprzednika Ryszarda II do abdykacji . Z lat dziecięcych Filipy wiemy że była obecna 7 lutego 1403 w Winchesterze na drugim ślubie swojego ojca z Joanną (ok.1370-10 czerwca 1437), córką Karola II Złego, króla Nawarry, i Joanny, córki Jana II Dobrego, króla Francji, wdowy po księciu Bretanii Juanie V. Małżonkowie nie mieli razem dzieci. W tym samym roku odbyła pielgrzymkę do Canterbury. Mieszkała głównie w Berkhamsted Castle i Windsor Castle. Matka Filipy zmarła, przy jej urodzeniu. Jedyną pamiątką po matce była książka w drewnianej oprawie, którą odziedziczyła i która do dziś istnieje w Królewskiej Bibliotece w Kopenhadze.
Małżeństwo W 1405 roku przybyło do Anglii skandynawskie poselstwo złożone z grupy po dwóch wysłanników z każdego z trzech nordyckich królestw. Wówczas ogłoszono wszem i wobec, że zostanie zawarte małżeństwo pomiędzy Filipą i Erykiem władcą trzech skandynawskich królestw. W katedrze Westminsterskiej 26 listopada 1405 Filipa per procura poślubiła Eryka Pomorskiego za pośrednictwem jego pełnomocnika. Był nim szwedzki szlachcic Ture Bengtsson Bielke, radca stanu i jeden z wykonawców testamentu Bo Jonssona Gripa. Następnie 8 grudnia 1405 jeszcze w Anglii Filipa została formalnie ogłoszona królową Danii, Norwegii i Szwecji w obecności nordyckich posłów. Młoda królowa wyruszyła do swojego męża Eryka z portu morskiego Lynn w Norfolk w Anglii, około 98 mil (158 km) na północ od Londynu, w sierpniu 1406 roku żegnana przez króla Henryka IV. Towarzyszył jej orszak angielskiej szlachty obojga płci. Do Helsingborgu przybyła we wrześniu1406, gdzie została przywitana przez króla Eryka i Małgorzatę. Ślub Filipy i Eryka Pomorskiego odbył się 26 października 1406 w katedrze w Lund.
Filipa była pierwszą udokumentowaną królewną w historii, która nosiła białą suknię ślubną podczas królewskiej ceremonii zaślubin. Nosiła również płaszcz z białego jedwabiu, tunikę i kołnierz z gronostajów. Wesele dwunastoletniej panny z Erykiem starszym od niej o 13 lat odbywało się w rezydencji arcybiskupa w Lundzie. Królowa Małgorzata i Eryk zwołali dostojników kościelnych, rycerzy i włościan z całej Skandynawii. Po ceremonii ślubnej 1 listopada nastąpiła koronacja Filipy. Uroczystości ślubne trwały przeszło tydzień. W tym czasie król Eryk pasował na rycerzy kilku skandynawskich szlachciców. Posag Filipy został oficjalnie przyjęty przez szambelana dworu i duchownych z trzech królestw. Z kolei Filippa otrzymała ziemie położone we wszystkich trzech królestwach: Närke i Örebro w Szwecji, Fyn w Odense i Nasbyhoved w Danii oraz Romerike w Norwegii. Kronika Karola spisana za życia Eryka w Szwecji bardzo wychwalała uroczystość zaślubin i tak wspomina to wydarzenie: „Zaproszeni goście przybyli w dużej sile, wspaniale ubrani i wyposażeni. Przybyło wiele szlachetnie urodzonych dam, jak i tłumy wytwornych panien. Muzyka grana na wielu instrumentach, w tym na fletach i rogach, ciągle towarzyszyła uroczystościom. Tańczono, cieszono się i zachwycano. Powszechna radość zawładnęła wszystkimi". Uroczystości ślubne zakończone zostały wspaniałymi turniejami rycerskimi. W końcu grudnia 1406 roku rycerz Ture Bengtsson Bielke za zasługi dla królestwa otrzymał od króla Eryka zamek Faxeholm w Helsingon w parafii Hogdal.
Królowa
Królowa Filipa i król Eryk mieszkali razem z dworem przez pierwsze trzy lata w zamku w Kalmarze w Szwecji. Następnie Filipa otrzymała swój własny dwór, pod nadzorem ochmistrzyni Katarzyny Knutsdotter, wnuczki Św. Brygidy córki Märty Ulfsdotter, która była główną damą królowej Małgorzaty. W roku 1408 Filippa otrzymała od ojca angielski Order Podwiązki. Od 1409 roku, a zwłaszcza po śmierci Królowej Małgorzaty w 1412 roku, kiedy Eryk został królem de facto, para królewska mieszkała głównie w Danii. Jednak Filipa często wracała do Szwecji, a ponieważ mieszkała tam w pierwszych latach życia w Skandynawii, od samego początku pozostawała w ścisłym związku ze Szwecją. Szczególnym zaufaniem i sympatią darzyła Opactwo Vadstena w Szwecji, które stało się dla niej schronieniem i bazą zawsze, gdy przebywała w Szwecji. Filippa prawdopodobnie widziała opactwo Vadstena po raz pierwszy w 1408 roku, kiedy towarzyszyła tam Erykowi. Podczas swojej drugiej wizyty w Opactwie Vadstena w styczniu 1415 r. poszła za przykładem Królowej Małgorzaty i została przyjęta jako siostra zakonna (soror ab extra). Brat Filipy król Henryk V w 1415 roku ufundował w Londynie nad Tamizą opactwo Brygidek Syon. Stało się to za pośrednictwem Filipy. Królowa wraz z delegacją angielskich duchownych pod przewodnictwem Henry'ego Fitzhugha, odwiedziła Opactwo w Vadstenie w celu uzyskania pomocy w założeniu klasztoru św. Brygidy w Anglii. W roku 1415 cztery zakonnice, trzy nowicjuszki, jeden mnich i jeden ksiądz opuścili klasztor w Vadstenie i udali się do Londynu do opactwa Syon. Budowa opactwa trwała wiele lat. Była to swego rodzaju pokuta za rolę jaką ojciec fundatora odegrał przyczyniając się do śmierci Króla Ryszarda II.
Królowa Filipa była aktywnie zaangażowana w sprawy państwowe. Po dziesięciu latach małżeństwa na podstawie ustawy o sukcesji z 1416 r. Eryk uznał swojego kuzyna księcia Bogusława IX z Darłowa dziedzicem trzech królestw, jeśli jego małżeństwo z Filipą pozostanie bezdzietne.
Po powtórnym zajęciu wyspy Fehrman w roku1420 Eryk Pomorski wydał zmieniony edykt o dziedziczeniu tronów trzech królestw. Filippa otrzymała w nim ważną rolę. Zmienione rozporządzenie stanowiło, że po śmierci Eryka królowa Filipa ma zostać mianowana regentem trzech królestw, do tego czasu, aż Bogusław IX stanie się królem. Gdyby Bogusław odziedziczył trzy skandynawskie królestwa jeszcze jako nieletni, Filipa miała zostać regentką do momentu osiągnięcia przez niego pełnoletniości. W związku z tym zmieniono także posiadłości należące do Filipy. Zamiast posiadać i uprawiać ziemie położone we wszystkich trzech królestwach, otrzymała w Szwecji wielkie obszary ziemskie obejmujące: Närke, Uppland, Sztokholm, lenna Köping i Tälje, oraz posiadłości lenne Väster?s, Arboga i Snävringe. W ten sposób w praktyce Filipa została właścicielką środkowej Szwecji, wraz z duńską wyspą Zelandią jako ochroną.
W 1421 r. Filipa przekazała darowiznę pieniężną Opactwu w Vadstenie w zamian za modlitwę za nią, za współmałżonka i rodziców. Rok później dostarczyła do opactwa relikwię ramienia świętego Kanuta (ur.ok.1043, zm.10 lipca 1086). W latach1080-1086 był królem Danii szerzącym chrześcijaństwo. Zamordowano go w kościele św. Albana w Odense. Papież Paschal II kanonizował męczennika 19 kwietnia 1101, jako San Canuto i uznał go patronem Dani. Gdy w roku 1422 papież Marcin V zakazał wznoszenia podwójnych klasztorów męskich i żeńskich, król Eryk i jego małżonka Filipa wysłali do Rzymu poselstwo z prośbą o wycofanie zakazu. Filipa prosiła także swoich braci w Anglii o interwencję u papieża w tej samej sprawie. Wtedy papież ogłosił wyjątek od zakazu jedynie dla zakonu Brygidek. Następnie królowa Filipa w 1425 r. ufundowała w klasztorze brygidek kaplicę św. Anny, której funkcjonowanie zainaugurowano w następnym roku.
Regentka
Król Eryk do pewnego czasu miał wielkie zaufanie do Filipy. Mówi się, że w pewnych sprawach, szczególnie dotyczących Szwecji była bardziej skuteczna niż on sam. Wielki obszar ziemski Filipy w Szwecji automatycznie zwiększył jej zainteresowanie tym krajem. Podczas gdy Eryk wolał mieszkać w Danii, Filipa odbywała częste i długie podróże i wizyty w Szwecji, gdzie występowała jako pełnomocnik króla. Tak na przykład w marcu 1422 r. formalnie wezwała i przewodniczyła Radzie Stanu w Vadstenie, gdzie pośredniczyła w sporze między frakcjami szlachty. Innym razem w oparciu o pełnomocnictwo Eryka zajmowała się w sierpniu 1425 r. sprawami szwedzkimi, takimi jak podatki z wyspy Olandii.
Podczas podróży króla Eryka, na Pomorze, do króla Jagiełły, do cesarza Zygmunta Luksemburskiego na Węgry oraz pielgrzymki do Ziemi Świętej w rządach nad Skandynawią zastępowała go królowa Filipa. Do pomocy przydał jej Eryk swego kuzyna księcia bardowskiego i rugijskiego Barnima VIII (1404-1451) syna Warcisława VIII i Agnieszki. W sierpniu 1423 Eryk wraz z całym orszakiem wylądował w Stralsundzie, gdzie został przyjęty okazale zarówno przez książąt pomorskich jak i przez ludność. Regentka trzech królestw Filipa rządziła z Kopenhagi od 5 sierpnia 1423 do 24 maja 1425.
Reforma monetarna
Jesienią 1424 roku Filipa rozwiązała spór z Ligą Hanzeatycką , ustanawiając nowe zasady skandynawskiego systemu monetarnego. Pod namową doradców 8 października 1424 uzgodniła i podpisała z miastami Hanzy: Lubeką, Hamburgiem, Lüneburgiem i Wismarem, umowę, w której zobowiązała się do wybijania w trzech królestwach skandynawskich takiej samej monety, co Hanza. Nowe monety nosiły nazwę „Philippos s?sling" (sześciopensówki Filipy) i były wybijane w mennicy w Lund. W tym samym czasie srebrne monety były bite również w mennicy w N?stved. Reforma monetarna Filipy oznaczała dewaluację wcześniej wybijanych monet duńskich. Informacja o nowej monecie oraz o tym, że hanzeatyckie monety zostają prawnym środkiem płatniczym w Skandynawii została podana w trzech królestwach oraz w miastach Hanzy. W umowie monetarnej uzgodniono, że masa monety Filipy będzie wynosić 1,37 grama. Monety bite przez Filipę zawierały jedynie 0,96 grama czystego srebra, a monety Hanzy miały 1,03 grama czystego srebra. Zawarte porozumienie umożliwiło krajom skandynawskim puszczenie w obrót pieniężny monet o zawartości srebra nawet o 6,5% mniejszej, aniżeli zawierały go monety hanzeatyckie. Pod porozumieniem swoją pieczęć odbitą w czerwonym wosku przywiesiła a na dwóch zielonych sznurach Filipa z Boskiej Łaski Królowa Danii, Szwecji, Norwegii, Venedów, Gotów i księżna Pomorza. Rok później 9 października 1425 już za zgodą króla Eryka do unii monetarnej przystąpiły również miasta: Rostok, Stralsund i Greifswald. Jednak gdy w roku 1426 wybuchła wojna Danii z Holsztynem i Hanzą król Eryk ze względu na koszty wojny, ponownie zaczął bić miedziane monety, na które narzekano już od roku 1422. Bicie lepszej srebrnej monety było jednym z 19 postulatów duńskiej Rady Państwa, na który nie chciał się zgodzić Eryk w roku 1439. Podczas swojej regencji Filipa samodzielnie zwołała szwedzką Radę Stanu w Sztokholmie wiosną 1425 r. dla rozwiązania bieżących problemów. Rok później Filipa została wysłana do Szwecji przez Eryka. Tam wezwała szwedzką radę do Vadsteny. Dzięki swej sile przekonywania udało jej się uzyskać wsparcie i fundusze na wojnę Skandynawii z Holsztynem i Hanzą (1426-1435).
Aby pokryć wydatki na wojnę z Hanzą i Holsztynem król Eryk Pomorski wprowadził w roku 1426 opłaty celne w Sundzie. Ta decyzja miała wielkie znaczenie historyczne. Dzięki dochodom z opłat celnych, uzupełnionych później podatkiem od przewożonych towarów pobieranych przez ponad cztery wieki (do roku 1857) znacznie wzbogaciła się Kopenhaga. Hanza w odpowiedzi uchwaliła nowy podatek na wynajęcie wojska, które ma zniszczyć flotę Skandynawską i zdobyć Kopenhagę.
W styczniu 1427 r., kiedy wojna miała niepomyślny przebieg dla Eryka, Filipa wezwała szwedzką radę do Nyköping, gdzie ponownie udało jej się zapewnić szwedzkie poparcie dla Eryka w wojnie z Hanzą. Podczas tego spotkania, przy okazji nabyła kilka nowych szwedzkich majątków, w celu zapewnienia sobie lepszej przyszłości w Szwecji, jako ewentualnej wdowy.
Wojna z Hanzą i Holsztynem
W marcu 1427 r. Filipa wróciła do Danii, gdzie przebywała przez trzy lata podczas wojny z Hanzą i Holsztynem. Na wiosnę 1428 r. miasta zaborczej Hanzy wystawiły flotę składającą się z 260 okrętów z 12 tysiącami żołnierzy na pokładach. Celem tego napadu było zdobycie Kopenhagi i opanowanie cieśnin duńskich. Miejscem zbiórki hanzeatyckiej floty stały się wody Zatoki Wismarskiej. Król Eryk na czas zdołał zablokować wejście do portu w Kopenhadze i umocnić nabrzeża twierdz. W czasie wojny Hanzy z krajami Unii Kalmarskiej w latach 1426-1435 trzykrotnie wojska Hanzy chciały zdobyć Kopenhagę od strony morza. Pierwszy raz było to podczas bitwy w Öresund w roku 1427 o czym pisałem osobno. Drugi raz było to w kwietniu 1428 r.. Skoncentrowana w Zatoce Wismarskiej podczas świąt Wielkanocnych (28 marca 1428) flota Hanzy ruszyła na Kopenhagę. Stolicy Danii broniło około 3000 żołnierzy i marynarzy wyposażonych w około 200 dział i katapult. Podczas ataku na Kopenhagę w mieście znajdował się wysłannik cesarza, Zygmunta Luksemburskiego- Nils Stock który starał się poprzez mediacje nie dopuścić do walk. Mimo tego hanzeaci zaatakowali kopenhaski port 6 kwietnia 1428. Wojskami Hanzy, Holsztynu i piratami witalijskimi dowodził Gerhard VII hrabia Holsztynu-Rendsburga (1404- 1433), który rościł sobie również prawo do tytułu księcia Szlezwiku, jako Gerhard III. Był najmłodszym synem Gerharda VI i jego żony Elżbiety z Brunszwiku. Dowódca floty hrabia Holsztynu, nauczony smutnym końcem swoich poprzedników nie zdecydował się na stoczenie generalnej bitwy z flotą duńsko- szwedzką na płytkich wodach cieśniny sundzkiej, postanowił natomiast zablokować okręty przeciwnika w Kopenhadze i zatopić w wejściu do portu statki załadowane kamieniami i wapieniem. Zbliżające się do portu okręty hanzeatyckie zostały powitane salwą armatnią i kamiennymi pociskami. Ogniem artylerii okrętowej odpowiedzieli najemnicy hanzeatyccy. Był to prawdopodobnie pierwszy pojedynek artyleryjski na Bałtyku. Pod osłoną ognia własnych okrętów 10 statków wyładowanych kamieniami podpłynęło w pobliże wejścia do portu i w pośpiechu ich załogi zatopiły je byle gdzie.
Po zatopieniu statków flota Hanzy odpłynęła i zajęła się piractwem. Przede wszystkim napadła na Landskronę niszcząc paląc i mordując mieszkańców. Jeszcze gorzej było na Bornholmie. Blokada portu była nieskuteczna, gdyż niektóre okręty Eryka ominęły zatopione statki kamieniami i wypłynęły na pełne morze i ruszyły do kontrataku na statki Hanzy.
W 1428 r. Filippa przyczyniła się do obrony duńskiej stolicy przed armatnim atakiem Hanzy, na Kopenhagę. Okrzyknięto ją bohaterką w podziękowaniu za mobilizowanie mieszkańców Kopenhagi do walki z hanzeatycką flotą i wznoszone modły. Podczas napadu Hanzy na Kopenhagę Eryk Pomorski znajdował się na wielkanocnych rekolekcjach wielkopostnych w klasztorze cystersów w Sor?.
Trzeci atak Hanzy na Kopenhagę nastąpił 15 czerwca 1428, gdy król Eryk był w stolicy Danii. Wówczas Hanza wystawiła flotę liczącą 80 statków z 6800 żołnierzami na pokładach. Sama Lubeka wystawiła 2000 zbrojnych. Inne miasta wynajęły: Hamburg- 1000, Rostock -1000, Stralsund-1000, Wismar-1000 i Lüneburg- 800 najemników. Wojska Hanzy zabiły wówczas 30 obrońców Kopenhagi oraz zatopiły i uszkodziły wiele statków. Tylko trzem okrętom duńskim udało się wypłynąć nieuszkodzonym.
Tym razem hanzeaci całkowicie zablokowali kopenhaski port zatapiając swoje 24 statki i 38 mniejszych jednostek załadowanych kamieniami i balastem. Po napadach na porty Sundu i Bornholm flota Hanzy została rozwiązana w okolicy wyspy Rugii w sierpniu 1428 r. Natomiast piraci nie zaprzestali swego procederu. Po uzupełnieniu zapasów w kwietniu 1429 niemiecka flota piracka pod dowództwem Bartolomeusa Voeta wspomagana przez okręty Hanzy z Wismaru przypłynęła do Bergen by zdobyć, obrabować i zniszczyć miasto. Niemieckie kantory w Bergen zostały opuszczone po klęsce w bitwie pod Kopenhagą w roku 1427. Miejsce hanzeatów zajęli kupcy angielscy i holenderscy. Takiego obrotu sprawy nie mogli przeboleć niemieccy kupcy i zachęcili tzw. braci witalijskich do napadu na Bergen, aby pozbyć się kupieckich rywali. Dwa duże statki pirackie i siedem mniejszych z załogami w liczbie od 300 do 600 zaprawionych w napadach morskich rozbójników przybyły do Bergen. Angielscy kupcy, którzy znali bestialskie działania piratów i Hanzy wcześniej uciekli zabierając wielu obywateli Bergen wraz z biskupem Aslakiem Boltem. Tym razem nie udało się zaskoczyć mieszkańców Bergen, którzy zorganizowali obronę wybrzeża Hordaland i Sogn. W czasie walk dwa większe statki norweskie, liczące od około 100 do 150 mężczyzn, zostały zdobyte przez piratów, którzy nie brali jeńców lecz ich zmasakrowali. Piraci w walkach używali mniejszych armat i hakownic. Rozbójnicy wylądowali w Bergen, splądrował i spalili miasto. Zarówno zamek królewski, jak i pałac biskupów Holmenów zostały zniszczone i spalone przez piratów.
Ataki floty hanzeatyckiej i pirackiej trwały do jesieni 1429 r. We wrześniu tego roku flota Hanzy obawiając się jesiennych sztormów, wycofała się do swoich portów.
Fatalna decyzja Filipy Miesiąc po opuszczeniu cieśnin sundzkich, wejście do portu w Kopenhadze zostało oczyszczone i znów flota Eryka Pomorskiego miała przewagę na Bałtyku. Na początku 1429 król Eryk wyruszył do Łucka przez Szwecję. W Łucku na Wołyniu (ob. Ukraina) w okresie od 6 stycznia do kwietnia 1429 odbywał się zjazd monarchów. Tam spotkał się z Zygmuntem Luksemburskim, Władysławem Jagiełłą, Witoldem, wielkim księciem moskiewskim Wasylem II Ślepym, wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Pawłem von Russdorff, wielkim mistrzem zakonu kawalerów mieczowych Zygfrydem, hospodarem Wołoszczyzny Aleksandrem, metropolitą kijowskim i całej Rusi-Focjuszem, książętami mazowieckimi, pomorskimi, śląskimi, twerskimi i odojewskimi, legatem papieskim, chanami Tatarów perekopskich i zawołżańskich oraz przedstawicielami cesarza bizantyjskiego Jana VIII Paleologa w celu uzgodnienia wspólnej polityki przeciwko zagrożeniu tureckiemu. Innym tematem spotkania Władysława Jagiełły, Zygmunta Luksemburskiego i Witolda była sprawa koronacji Witolda na króla Litwy. Jagiełło poparł projekt koronacji Witolda. W Imieniu dostojników polskich ostro zaprotestował Zbigniew Oleśnicki, określając działanie jako niezgodne z prawem, które doprowadzi do zerwania unii polsko-litewskiej.
Wróćmy jednak do Skandynawii. Król Eryk przed wyjazdem zgromadził całą flotę w rejonie Kopenhagi i zakazał jej użycia, chyba, jedynie w przypadku zagrożenia państwa. Dworzanie zapewne w odwecie za spalenie i zniszczenie Bergen namówili królową Filipę do użycia floty Eryka w celu zdobycia hanzeatyckiego Strzałowa. W tym celu przygotowano 70 dobrze uzbrojonych okrętów z załogami liczącymi razem 1400 marynarzy. Niestety nie udało się zdobyć Strzałowa, a flota tego miasta wsparta przez flotę Lubeki zniszczyła flotę duńską i zabiła wielu duńskich marynarzy. Po powrocie z Łucka i Szwecji Eryk skarcił Filipę.
Śmierć Pod koniec 1429 roku Filipa oficjalnie wyjechała do Szwecji, z misją od króla Eryka, aby ponownie uzyskać zapewnienie i wsparcie Szwecji dla wojny z Hanzą i Holsztynem. Szwedzi nie zdając sobie sprawy o co walczono od początku uważali wojnę za duńską i dlatego miała ona u nich niskie poparcie. W Szwecji jak zwykle Filipa udała się do Opactwa w Vadstena, gdzie powitała ją delegacja szwedzkiego riksr?da (krajowa rada doradcza). Wkrótce po przybyciu do opactwa zachorowała. Był to atak jakiejś nawracającej choroby, która miała na nią wpływ, co najmniej od pięciu lat wstecz. Prawdopodobnie królowa urodziła w 1429 martwego chłopca, jest to jednak wiadomość niepewna. Zmarła 5 stycznia 1430 w wieku 36 lat i została pochowana kaplicy św. Anny w kościele klasztornym w Vadstena w Östergötland w Szwecji. W swoim testamencie królowa przekazała kilka darowizn Opactwu Vadstena. Śmierć Filipy była ogromną startą zarówno dla Eryka Pomorskiego jak i trzech królestw. Pochowano ja z wielkimi honorami, a klasztor św. Brygidy otrzymał od Eryka bogate dary. Władca państw Unii kalmarskiej wynajął 10 księży, którzy modlili się i śpiewali przez całą dobę psalmy króla Dawida o zbawienie duszy królowej Filipy.
Mimo ponad 20 letniego pożycia z Erykiem Filippa nie dała mu żadnego potomka. Być może wszystko było ukartowane po to, aby Skandynawia nie miała dziedzicznego następcy na tronach Unii Kalmarskiej, a dzieci Eryka Pomorskiego nie miały pretensji do korony angielskiej.
L. Walkiewicz
Darłowo, ED 4/2018
